شورای انقلاب اسلامی نهادی بود که امام خمینی برای مدیریت انقلاب در داخل ایران در دی‌ماه ۱۳۵۷ تشکیل داد و تا پیش از تأسیس مجلس نهاد قانون‌گذار در ایران به شمار می‌آمد. وجود این شورا پیش از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و در ماه‌های آغازین پس از پیروزی به جهت مسائل امنیتی فاش نشده و این شورا در ابتدا به صورت محرمانه و غیر علنی فعالیت می‌کرد. شورای انقلاب در تیرماه ۱۳۵۹ منحل شد. تعدادی از اعضای شورا همچون مرتضی مطهری، سید محمود طالقانی، محمدجواد باهنر، محمد بهشتی و ولی‌الله قرنی در ماه‌های آغازین پیروزی انقلاب کشته شدند و بیشتر اعضای باقی‌مانده شورا از جمله مهدی بازرگان، احمد صدر حاج سید جوادی، یدالله سحابی، عزت‌الله سحابی، صادق قطب‌زاده، ابوالحسن بنی‌صدر، ابراهیم یزدی، حسینعلی منتظری، علی‌اکبر معین‌فر و حبیب‌الله پیمان در سال‌های بعد مغضوب حکومت جمهوری اسلامی واقع شدند. تشکیل شورای انقلاب اسلامی با اوج‌گیری تظاهرات مردم، در سال ۱۳۵۷ خورشیدی، اندیشه تاسیس «شورای انقلاب اسلامی» مطرح شد که با سفر مرتضی مطهری به پاریس، این اندیشه، با امام خمینی در میان گذاشته شد. پس از تشكيل شورايی از سوى امام خمینی به نام شوراى انقلاب اسلامى افرادی که در مراحل مختلف به آن راه يافتند عبارت بودند از : مهدی بازرگان، ابراهیم یزدی، عزت الله سحابی، میرحسین موسوی، ابوالحسن بنی‌صدر، صادق قطب‌زاده، محمود طالقانی، اکبر هاشمی رفسنجانی، یدالله سحابی، محمد بهشتی، مرتضی مطهری، حبیب‌الله پیمان، احمد صدر حاج سیدجوادی، محمدرضا مهدوی کنی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمدجواد باهنر، حسن حبیبی، مصطفی کتیرایی، علی اصغر مسعودی، ولی‌الله قرنی، عباس شیبانی، احمد جلالی، علی‌اکبر معین‌فر و رضا صدر.۱ اکبر هاشمی رفسنجانی، در این باره چنین نوشته‌است: آقای مطهری، در مراجعت از سفر پاریس، دستور رهبر عظیم الشأن انقلاب ایران (۱۳۵۷) را مبنی بر تشکیل شورای انقلاب اسلامی، آوردند. امام خمینی، آقایان شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، هاشمی رفسنجانی و موسوی اردبیلی را به عنوان هسته اولیه شورای انقلاب اسلامی تعیین و اجازه داده بودند که افراد دیگر، با اتفاق نظر این پنج نفر، اضافه شوند و در جلسات ابتدایی، تصمیم بر این شد که حتی الامکان، ترکیب شورا، از اعضای روحانی و غیر روحانی، به نسبت مساوی و نزدیک به هم باشد. ترتیب انتخاب اعضای دیگر و تکمیل آن شورا، چنین بود: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، آقایان سید محمود طالقانی، سید علی خامنه‌ای، محمد رضا مهدوی کنی، احمد صدر حاج سید جوادی، مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی، مهندس مصطفی کتیرایی، سرلشکر ولی الله قرنی، سرتیب علی اصغر مسعودی، به اتفاق آراء، به عضویت انتخاب شدند. پس از پیروزی انقلاب ایران (۱۳۵۷) و تشکیل دولت موقت، آقایان بازرگان، سحابی، کتیرایی، حاج سید جوادی و قرنی، به دولت و ارتش منتقل شدند و به جای آن‌ها، آقایان دکتر حسن حبیبی، مهندس عزت الله سحابی، دکتر عباس شیبانی، ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زاده انتخاب گردیدند و در مرحلهٔ بعد، پس از شهادت استاد مطهری، آقایان مهندس میر حسین موسوی، احمد جلالی و دکتر حبیب الله پیمان انتخاب شدند و آقای مسعودی، به کار اجرایی رفت. وی در رابطه با نقش مرتضی مطهری چنین می‌نویسد: طبعا چون امام حرف‌ها را برای ایشان زده بودند، مرجع برای ما ایشان بودند. بیشتر نص امام را از ایشان بایست می‌شنیدیم... ایشان، بیشتر از ما، مسائل فکری برایشان مطرح بود تا عملی و در گذشته هم این طوری بود. در شورای انقلاب اسلامی هم این طوری بود. خیلی مواظب بود که خطوط انحرافی فکری که آن روز در جامعه ما وجود داشت و سر و صدا هم زیاد داشت. اینها در شورای انقلاب راه پیدا نکنند. در ۲۲ دی ۱۳۵۷ امام خمینی تشکیل شورای انقلاب رااعلام نمود. وی در بخشی از اطلاعیه خویش گفت: ... به موجب حق شرعی و براساس رأی اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به این جانب ابراز شده‌است در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام شورای انقلاب اسلامی مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق، موقتا تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد. اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد. این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده‌است از آن جمله مأموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد. عزت الله سحابی از اعضای شورای انقلاب درباره این شورا می گوید: شوراى انقلاب آينهى تمام نماى ملت ايران و انقلاب بزرگ و فراگير آن نبود، طرفداران شريعتى و نمايندگان احزاب سياسى و ملى قديم در آن‌جا نبودند، از نمايندگان جوانان و دانشجويان فعال هم هيچكس نبود، از چپ‌ها و ماركسيست‌ها هم هيچكس در آنجا نماينده نداشت، مجاهدین نماينده نداشتند، ولى آقايان روحانيون شوراى انقلاب در سال ۵۸ تا ۵۹ من را به‌عنوان نماينده مجاهدين و اصحاب مرحوم دكتر شريعتى تلقى مىكردند، مليون هم بطور اخص نماينده نداشتند. ۲ فعالیت‌های شورای انقلاب اسلامی از اولین روز ورود خمینی بحث‌های مهمی از قبیل تشکیل دولت، تشکیل مجلس، ایجاد مجلس مؤسسان مجلس خبرگان در این شورا مطرح شد. در اولین گام، شورا، بازرگان را به عنوان نخست وزیر دولت موقت پیشنهاد و خمینی نیز او را منصوب کرد. بعد از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ شورای انقلاب و دولت موقت تحت لوای رهبری خمینی و مشروعیت حاصله از حمایت‌های مردمی، زمام امور را به دست گرفتند. دومین اقدام شورا تشکیل "کمیته موقت انقلاب اسلامی" برای دفاع ازانقلاب و مقابله با ضد انقلاب در شهرها بود که حکم انتصاب مهدوی کنی به عنوان سرپرست کمیته مرکزی انقلاب اسلامی صادر شد. مصوبه مهم دیگر شورای انقلاب، تصویب اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوم اردیبهشت ۱۳۵۸، بود. شورای انقلاب، ملی شدن بانک‌ها، سامان بخشیدن به دادگاه‌های انقلاب، برگزاری همه پرسی در رابطه با نظام جمهوری اسلامی، بررسی پیش نویس قانون اساسی و انتشار آن در جراید، تصویب قانون شوراهای محلی، تصویب ملی شدن صنایع بزرگ، تصویب آیین نامه مجلس خبرگان، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، انتخابات مجلس شورای اسلامی و... را انجام داد. ریاست این شورا در ابتدا بر عهده مرتضی مطهری بود و پس از مرگ او طالقانی جای او را گرفت و با مرگ وی ابوالحسن بنی صدر به ریاست آن رسید. اولین رئیس شورای انقلاب مرتضی مطهری که در شب یازدهم اردیبهشت همان سال توسط گروه فرقان ترور شد. محمود طالقانی دومین رئیس شورای انقلاب در ۱۹ شهریور همان سال درگذشت. به دنبال بحران گروگان‌گیری در سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ دولت بازرگان فردای آن روز استعفای خود را تسلیم خمینی کرد. شورای انقلاب بیانیه مهمی خطاب به ملت صادر کرد و یادآور شد که مصمم است در فرصت محدودی، برگزاری همه پرسی درباره قانون اساسی، انتخابات مجلس شورای ملی و ریاست جمهوری و... را به انجام برساند. متعاقب این بیانیه اعلام شد که شورا ترکیب تازه‌ای خواهد داشت و با ادغام دولت در شورا اعضای جدید شورا انتخاب شدند و در اداره مملکت بدین ترتیب تقسیم کار شد. کابینهٔ موقت شورای انقلاب رؤسا ر. رئیس نوبت ریاست ر. رئیس نوبت ریاست ۱ مطهری اولین رئیس ۳ بهشتی سومین رئیس ۲ طالقانی دومین رئیس ۴ بنی‌صدر چهارمین رئیس وزیران ر. وزیر وزارت‌خانه ر. وزیر وزارت‌خانه ۱ باهنر آموزش‌وپرورش ۱۰ قزوینی راه وترابری ۲ قندی ارتباطات ۱۱ احمدزاده صنایع ومعاون ۳ نمازی اقتصاد ۱۲ حبیبی علوم ۴ بنی‌صدر←قطب‌زاده امورخارجه ۱۳ میناچی ارشاد ۵ صدر بازرگانی ۱۴ فروهر کار ۶ سامی بهداشت ۱۵ هاشمی کشور ۷ شیبانی کشاورزی ۱۶ کتیرایی مسکن ۸ مهدوی کنی دادگستری ۱۷ معین‌فر نفت ۹ خامنه‌ای دفاع ۱۸ تاج نیرو این افراد فعالیت‌های خود را آغاز نموده و در مدت کوتاهی نسبتا موفق شدند بر خلأ سیاسی موجود فایق آیند. همه پرسی قانون اساسی در ۱۲ آذر ۱۳۵۸ و متعاقب آن انتخابات ریاست جمهوری در بهمن ۱۳۵۸ برگزار شد و مجلس شورای اسلامی در ۷ خرداد ۱۳۵۹ افتتاح گردید. پس از انتخابات ریاست جمهوری بنی صدر رییس جمهور منتخب رییس شورای انقلاب گردید . رؤسا نام تصویر حزب آیت الله مطهری حزب جمهوری اسلامی آیت الله طالقانی Taleghani-big.jpg نهضت آزادی آیت الله بهشتی Dr Beheshti.jpg حزب جمهوری اسلامی ابوالحسن بنی صدر Bani Sadr 1958.jpg مستقل پایان کار شورای انقلاب اسلامی ماموریت شورای انقلاب پس از ۱۸ ماه در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ با افتتاح اولین دوره مجلس شورای اسلامی پایان یافت. در سال ۱۳۵۸ شورای انقلاب ابتدا تنها نقش قانون‌گذاری داشت، ولی پس از استعفای دولت موقت در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ امور قوه اجرایی نیز به این شورا محول شد و نقش دو قوه را توامان ایفا می‌کرد. با شروع کار مجلس و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسؤولیت و ضرورت وجودی شورای انقلاب به پایان رسید. لذا در ۱۲ تیر ۱۳۵۹ محمد حسینی بهشتی اعلام کرد: مسؤولیت شورای انقلاب دو هفته دیگر پایان می‌یابد سپس آخرین جلسه شورا در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ برگزار شد. حسن ابراهیم حبیبی سخنگوی شورای انقلاب، در آخرین مصاحبه خود گفت: امروز با رسمیت یافتن مجلس شورای اسلامی و کامل شدن اعضای شورای نگهبان قانون اساسی، کار شورای انقلاب که تاکنون وظیفه قانونگذاری را بر عهده داشت نیز به پایان رسید. آخرین اعضای شورا عبارت بودند از محمد حسینی بهشتی، سید علی خامنه‌ای، موسوی اردبیلی، محمد جواد باهنر، هاشمی رفسنجانی، حسن حبیبی، عباس شیبانی، ابراهیم یزدی، حسینعلی منتظری، مهدی بازرگان، عزت الله سحابی، صادق قطب زاده، علی اکبر معین فر و ابوالحسن بنی صدر